Tình hình sốt rét kháng thuốc

Tại Việt Nam, số trường hợp mắc và tử vong do sốt rét giảm đáng kể trong những năm qua. Tuy nhiên, bệnh vẫn có diễn biến phức tạp tại một số khu vực. Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam có khoảng 10.000 ca mắc sốt rét, 5.000 trường hợp nhiễm ký sinh trùng sốt rét và có trên 12 triệu người sống trong vùng sốt rét lưu hành. Tại Đăk Nông, theo báo cáo mới nhất của Sở Y tế, trong 9 tháng đầu năm 2019, toàn tỉnh ghi nhận 90 trường hợp mắc bệnh sốt rét, giảm 72 trường hợp so với cùng kỳ năm 2018.

Mặc dù có xu hướng giảm, hoạt động phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét vẫn gặp nhiều khó khăn do sự xuất hiện của ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc và muỗi truyền bệnh sốt rét kháng hóa chất. Ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc đã được phát hiện ở nhiều quốc gia, nhiều khu vực trên thế giới. Thuốc phối hợp có artemisinin hoặc dẫn chất của artemisinin được coi là thuốc điều trị sốt rét an toàn và hiệu quả nhất hiện nay. Tuy nhiên, tình trạng ký sinh trùng kháng thuốc artemisinin đến nay đã được xác định tại 5 quốc gia thuộc khu vực tiểu vùng song Mê Kông bao gồm: Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanmar và Việt Nam.

Việc kháng artemisinin cũng có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hình thành quá trình kháng các loại thuốc khác trong liệu pháp phối hợp thuốc có chứa artemisinin. Tình hình kháng thuốc đã trở nên phức tạp với sự gia tăng của các chủng kháng thuốc và xuất hiện thêm ở các quốc gia như Thái Lan.

Theo kết quả nghiên cứu đánh giá hiệu lực điều trị của các Viện Sốt rét- Ký sinh trùng- Côn trùng tại Việt Nam, chủng ký sinh trùng sốt rét kháng Plasmodium falciparum đã kháng hầu hết các thuốc điều trị sốt rét thông dụng với các mức độ khác nhau tùy theo loại thuốc và địa bàn. Các nghiên cứu từ năm 2012 – 2016 cho thấy, tỉ lệ ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc xuất hiện tại Quảng Nam (27,3%), Gia Lai (22,2%), Bình Phước ( 31,6%), Đăk Nông (26,1%), Khánh Hòa (14,5%) và Ninh Thuận (10,9%).

Năm 2015, tình trạng sốt rét đa kháng thuốc đã được xác định tại Bình Phước. Trong 44 bệnh nhân được thu nhận và đánh giá hiệu lực điều trị tại Đăk Ơ và Bù Gia Mập có tới 15 trường hợp thất bại, chiếm 22,7%. Đến năm 2016, tình trạng này cũng được báo cáo xuất hiện tại Đăk Nông.

Hiện nay, ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc có nguy cơ lan rộng ra các tỉnh thành khác do vấn đề dân di biến động tại những vùng sốt rét kháng thuốc. Một nguyên nhân khác là do sự gia tăng giao thương giữa các khu vực có sốt rét kháng thuốc.

Theo khuyến cáo của tổ chức Y tế Thế giới, nếu hiệu quả điều trị của một loại thuốc sốt rét đạt dưới 90% thì cần phải thay thế bằng một thuốc phối hợp artemisinin hoặc dẫn chất của artemisinin khác. Đây là việc làm cần thiết nhằm ngăn chặn hiệu quả tình trạng sốt rét kháng thuốc. Bộ Y tế đã ban hành phác đồ điều trị cho các vùng được xác định có sốt rét kháng thuốc và ban hành Quyết định số 4845/ QĐ-BYT về việc Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh sốt rét, nhằm ngăn chặn nguy cơ dịch sốt rét bùng phát trở lại và hạn chế sự ảnh hưởng của bệnh sốt rét đối với sức khỏe của người dân và sự phát triển kinh tế xã hội tại các địa phương có sốt rét lưu hành./.