Thực trạng và tác hại của việc sử dụng thuốc lá và các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong thanh thiếu niên toàn cầu
Với thành phần có chứa chất nicotine, thuốc lá, đặc biệt là các sản phẩm thuốc lá mới đã nhanh chóng gây nghiện trong giới trẻ. Thực tế cho thấy tại các quốc gia cho phép các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, mặc dù có quy định quản lý chặt nhưng đã không có kết quả trong việc ngăn chặn giới trẻ sử dụng các sản phẩm này, cụ thể: Tại Hoa Kỳ, giai đoạn 2017-2019 tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng vọt từ 11,7% lên 27,5% ở học sinh THCS và từ 3,3% lên 10,5% ở học sinh THPT. Tại Vương quốc Anh, sử dụng thuốc lá điện tử ở trẻ em gái 15 tuổi đã tăng từ 10% vào năm 2018 lên 21% vào năm 2021.
Tại Việt Nam, tỷ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử năm 2023 là 7,0%. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023. Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022, lên 8% năm 2023.
Nicotine có trong các sản phẩm thuốc lá có tính gây nghiện cao, gây hại lớn đến sự phát triển não bộ thanh thiếu niên, vì não bộ của trẻ vẫn đang trong giai đoạn phát triển cho tới tuổi 25. Nicotine đã được chứng minh làm suy yếu sự trưởng thành não bộ của thanh thiếu niên với những hậu quả ngắn hạn và hậu quả lâu dài nghiêm trọng đó là nghiện, rối loạn nhận thức và cảm xúc, giảm khả năng học tập và rối loạn tâm thần. Những thay đổi do nicotine gây ra trong hệ thần kinh khiến người dùng ở nhóm tuổi này dễ bị nghiện nicotine hơn và vì thế ảnh hưởng đến sức khỏe sẽ đến sớm và trầm trọng hơn trong tương lai. Phơi nhiễm nicotine cũng đặc biệt gây hại cho sức khỏe bà mẹ và bào thai trong thời kì thai nghén, gây ra đẻ non, thai chết lưu, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.
Thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotin, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác, không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và nhiều lĩnh vực khác. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và mức độ lan nhanh trong cộng đồng, cùng với các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác.
Nhiều nghiên cứu cho thấy các công ty thuốc lá đang tích cực sử dụng các kênh truyền thông, trong đó kênh mạng xã hội được chú trọng để tiếp cận người sử dụng ở mọi lứa tuổi nhằm tạo ra những người hút mới, trong đó đặc biệt là nhằm vào giới trẻ. 150 triệu người trẻ, trong đó có 16 triệu trẻ em dưới 18 tuổi đã tiếp cận với các thông tin quảng cáo về thuốc lá trên mạng xã hội. . Một số cách tiếp cận giới trẻ của ngành công nghiệp thuốc lá trên toàn cầu gồm:
Tiếp thị sản phẩm bằng cách sử dụng các thiết kế, bao bì hấp dẫn với trẻ em dưới nhiều hình thức; Thêm các hương vị/mùi phổ biến hấp dẫn để thu hút trẻ em; Thực hiện tài trợ cho người nổi tiếng và cuộc thi của thương hiệu; Mở rộng hoạt động xúc tiến thương mại tại các điểm bán hàng gần trường học; Sử dụng các nhóm “bề mặt” để làm cho việc quảng cáo, tiếp thị trở nên khách quan; Đẩy mạnh các chiến dịch/hoạt động nhằm thông tin một cách sai lệch tới cộng đồng, các nhà hoạch định chính sách rằng thuốc lá mới ít hại hơn, an toàn hơn thuốc lá điếu thông thường; Tiếp thị sản phẩm thuốc lá thông qua mạng xã hội và máy bán hàng tự động; Thực hiện các quảng cáo trả tiền trên các mạng xã hội; Quảng cáo trên các phương tiện truyền thông như: Hợp tác với các thương hiệu thể thao để quảng cáo các sản phẩm thuốc lá và nicotine; Phối hợp tổ chức trong các lễ hội và âm nhạc; Phối hợp với những người sáng tạo nội dung trong lĩnh vực nghệ thuật, văn hóa và người sáng tạo nghệ thuật; Tìm cách ngăn cản các hành động/ văn bản pháp lý nhằm ngăn chặn hoặc trì hoãn việc ban hành/thực thi các chính sách phòng, chống tác hại thuốc lá hiệu quả; Sử dụng đa dạng các hình thức như giảm giá, tổ chức các cuộc thi và khuyến mại quà tặng; Tạo hình ảnh trong các hoạt động quảng bá hình ảnh thông qua việc tài trợ cho các dự án môi trường và thực hiện các hoạt động có tên gọi là “trách nhiệm xã hội” (CSR) của doanh nghiệp trên toàn thế giới.
Thuốc lá và các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đều có hại cho sức khỏe vì có chất gây ung thư/thành phần gây ung thư và có nicotine là chất gây nghiện. Chính phủ các nước cần hành động mạnh mẽ để ngăn chặn khả năng tiếp cận sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt là trong thanh thiếu niên, để bảo vệ thế hệ trẻ khỏi tác hại của các sản phẩm độc hại này, đồng thời bảo vệ sức khoẻ cho người dân./.
